فاکتورهای گوهرشناسی،بخش۱۰

سطوح تقارن در کانی شناسی

سطوح تقارن مانند سطح آینه محسوب می گردد بر این اساس بلور را به دو قرینه تقسیم می کند که هر طرف قرینه طرف دیگر است بدون اینکه کوچکترین تفاوتی داشته باشند. همانطور که محور تقارن در سیستم اورتورومبیک استفاده شده ۳ سطح تقارن نیز در این سیستم بلوری مشاهده می گردد.

اولین صفحه تقارن

دومین صفحه تقارن

سومین صفحه تقارن

در کلیه تصاویر بالا سطح تقارن مثل یک جدا کننده عمل می کند و ممکن است در سیستم های بلوری دیگر دارای سطوح تقارن کمتر یا بیشتر باشد. بر اساس این توضیحات هر سطح تقارن تولید یک صفحه قرینه در طرف دیگر کریستال می نماید. تصویر زیر نشان دهنده آینه ای است که به جای تبدیل بلور به شکل منشوری اصلی خود آن را به شکل یک بادبادک در آورده است لذا این آینه یک سطح تقارن محسوب نمی شود.

این صفحه تقارن نیست

مرکز تقارن

در مرکز تقارن نقطه ای موجود است که تمام سطوح و لبه های بلور در آخر به آنجا منتهی و از آنجا می گذرند. در تصویر زیر مرکز تقارن محل تلاقی محورها و محورهای تقارن به رنگهای آبی، سبز و قرمز مشخص گردیده است.

صفحات مرکزی تقارن

مرکز تقارن معمولاً بدرستی تشخیص داده نمی شود. این نقطه مرکزی درون بلور است که از طریق آن تمام سطوح و لبه ها یک طرف بلور به طرف دیگر آن متصل می گردند. این نتایج به صورت وارونه نمایان می گردد و نقطه مرکزی تقارن را نقطه وارونگی “inversion center” هم می نامند.
اگر یک نقطه چین از مرکز تقارن بگذرد آن نقطه به طرف دیگر وصل می شود (که یک چرخش و وارونگی را همراه دارد) با اینحال که هر دو فاصله از نقطه مساوی است.

از قسمت مرکز محوری از گوشه سمت راست به چپ کشیده شده. (شروعی دوباره با قوطی کبریت که همه محورهای تقارن از مرکز آن می گذرد.)

از گوشه سمت راست پایین به گوشه سمت راست بالا محوری کشیده ایم.دقیقاً همین کار را با گوشه سمت چپ می کنیم

این تصویر از عقب جعبه را نشان می دهدکه از مرکز بشکل معکوس نشان داده شده. دراین حالت محور از گوشه سمت راست بالا به قسمت پایین گوشه سمت چپ کشیده خواهد شد.

هر ۷ سیستم بلوری یک مرکز تقارن مخصوص به خود دارند. در عین حال بعضی شکل ها ممکن است فاقد این مرکز باشند. برای مثال در یک سیستم تریگونال، منشور سه گوش  فاقد یک مرکز تقارن است ولی در شکل رومبوهدرون آن دیده می شود.

دوقلویی (Twinning)

کانی ها همیشه شکل کامل و بلور کاملی ندارند. چون هنگام رشد بلوری (یا بعد از آن) بعضی مواقع بشکل دوتایی رشد می کنند.

رشد دوقلویی به ۲ دسته تقسیم می گردد:

⦁ تماسی (Contact twins)

⦁ نفوذی (Penetration twins)

سه علت مهم برای شکل گیری دوقلویی:

⦁ هنگام رشد بلور (during crystal growth)

⦁ هنگام جابجایی عناصر (from transformation)

⦁ به واسطه تغییر شکل (by deformation)

انواع دوقلویی شدگیها

دوقلویی های تماسی

در نوع تماسی، بلورها در یک صفحه یا وجه مشترک هستند.

خمیدگی دو بلور زیرکن

دوقلویی نفوذی

در نوع نفوذی بلورها با هم فقط در یک محور مشترکند (معمولاً هنگام چرخش محورها)

دوقلویی نفوذی بلور استارولیت(دو بلور هگزاگونال).دوقلویی نفوذی بلور فلوئوریت(بلور کوبیک دوتایی)

علل اصلی دوقلویی شدن بلور

هنگام رشد

هنگام رشد بلور، تغییرات داخلی ماگما (بالا رفتن حرارت و فشار) که اصولی ترین شرایط رشد بلور است تغییر می کند که شرایط دوتایی شدن یا دوقلو شدن بلورها محیا می گردد.

جابجایی عناصر (بر اثر دما)

هنگامیکه بلور بطورکامل متبلور شد به طور غیر منتظره ای فشار و دما تغییر می کند، با این شرایط آرایش اتمی ممکن است جا به جا شود. مثال بارز آن بلور کوارتز است که در دمای º۵۷۳ درجه سانتیگراد بشکل هگزاگونال (بتا کوارتز) تشکیل می گردد ولی در دمای پایین تر بتا کوارتز بشکل تریگونال (آلفا کوارتز) تغییر کرده و شرایط دوتایی شدن محیا می گردد.

تغییر شکل (بر اثر فشار)

هنگامیکه بلور کاملاً رشد کرد تحت تنش مکانیکی (از قبیل فشار)، ممکن است شکل بلوری خود را از دست داده و حالت ناقص بخود بگیرد. در واقع می توان با فشار یک جعبه کبریت روی میز و تغییر شکل آن این حالت را تصور کرد و حال اگر این عمل را با دو عدد جعبه کبریت که بروی هم قرار داده شده انجام بپذیرد مشاهده می شود که به هم می پیچند، بارز ترین مثال کلسیت ها هستند.

دوقلو شدگی تغییر شکل داده شده

امتیاز دهی به مقاله :

0 از 0 رای

برای این نوشته برچسبی وجود ندارد !

نویسنده :

کیان پارس تتیس

مقالات نویسنده

مطالب مرتبط :

کوارتز

گوهرشناسی

کوارتز یک اکسید سیلیس است که بعد از کانی فلداسپات بیشترین کانی موجود بر روی پوسته زمین است که به صورت کرستال های تری گونال دوقلو یا درهم پیچیده رشد میکند. کوارتز دارای سختی نسبتاً بالایی است و بزرگترین گروه جواهرات را تشکیل می دهد. زیر مجموعه های کو‌ارتز از لحاظ اندازه های بلورهای آن به دو دسته (Crypto – Crystalline) و (Crystalline) تقسیم می شوند. دسته کریستالین ها که بلورهای آن درشت تر و مرئی هستند شامل گوهرهایی مانند: آمتیست، درکوهی، سیترین، کوارتز صورتی و کوارتز ببری و آونتورین میشوند. نام کوارتز برگرفته شده از واژه ی آلمانی (Quarz) است. البته عده ای نیز معتقد اند از زبان چکوسلواکی مشتق شده است. در دسته کریپتو کریستالین بلورهای ریزی وجود...

خواندن مقاله

پیروپ (Pyrope)

گوهرشناسی

نام پیروپ از کلمه یونانی (پیرا) به معنی ذغال گداخته اقتباس شده است. البته این وجه تشابه به دلیل رنگ قرمز کانی و رنگ ذغال گداخته می باشد. این کانی گاهاً به اشتباه یاقوت سرخ کیپ (کیپ روبی) نیز نامیده می شود. کانی پیروپ یک عضو از گروه گارنت است که معمولاً دارای رنگ قرمز می باشد. عامل رنگ دهنده این کانی عنصر آهن و مقداری کروم است در صورتی که بلور های پیروپ از رنگ استاندارد خارج شوند و به بلورهایی به رنگ قرمز گل رزی و بنفش روشن تبدیل شوند رودولیت نامیده میشوند. پیروپ در برخی موارد بدلیل تشابه در رنگ و خواص اپتیکی با گارنت آلماندین و اسپینل اشتباه گرفته می شود. بزرگترین تولید کنندگان این کانی...

خواندن مقاله

زیرکن (Zircon)

گوهرشناسی

زیرکن يک گوهر طبيعي است که گاهي با مصنوعي اشتباه مي شود. در اواخرسال 1950 تا 1960 زيرکن بي رنگ به عنوان بدل الماس به کار مي رود. اما در حقيقت زيرکن گوهري است با برخي خواص گوهر شناسي غير عادي.با توجه به دوتايي بودن تلاقي صفحات به علت بيرفرنژانس بالاي زيرکن، شناسايي آن آسان است. زيرکنيم فلزي است که با يک سيليکات مي پوندد تا زيرکن را بسازد. فلزي است که با يک اکسيد هم ترکيب مي شود تا کيوبيک زير کنيا ساخته شود. رنگ: قهوه اي مايل به قرمز، آبي و سبز (بهسازي شده با حرارت) سختي در مقياس موهس: 90/3 – 71/4 سيستک کريستالين: تتراگونال ساختار شيميايي: Zr (SiO4) ، سيليکات زير کن شفافيت: شفاف ضريب شکست:...

خواندن مقاله

چشم ببر (Tiger’s Eye)

گوهرشناسی

  از چشم باز( انبوهه اي کدر، ريش دار ظريف از کاني کروسيدوليت(نوعي آزبست)، آبي خاکستري تا سبز آبي که جانشين کوارتز مي شود) شکل مي گيرد. وقتي آهن، از کروسيدوليت تجزيه شده، اکسيد مي شود به يک رنگ قهوه اي و ساختار رشته اي را حفظ مي کند. جلا روي شکستگي ها ابريشمي است. معمولاً رده هاي چاتو يانس نشان دهنده رشته هاي ساختاري کج يا خم شده هستند و به برخي اسيد ها حساس است. چشم ببر به رنگهای سبز و قرمز هم موجود است که رنگ قرمز آن چشم شاهینhawk eye  معروف هستند در کل ساختار آنها یکسان است.   رنگ: زرد طلايي، زرد قهوه اي رنگ خاکه: سفيد سختي در مقياس موهس: 7 – 5/6 وزن...

خواندن مقاله

روبلیت- Rubllite

گوهرشناسی

نام روبلیت برگرفته شده از واژه ی لاتین (Reddish) به معنی قرمز می باشد. روبلیت جزء زیباترین و با ارزش ترین کانی از خانواده تورمالین ها محسوب می شود. این کانی دارای رنگ قرمز و صورتی می باشد که به ندرت بنفش آن یافت می شود. ناخالصی های این کانی اغلب از نوع مایعات هستند که خود یکی از راه های شناخت این کانی از کانی های مشابه می باشد. با این حال کانی هایی مانند: گارنت ها، کروندم، اسپینل با روبلیت اشتباه گرفته می شوند.از تولید کنندگان بزرگ این کانی می توان به کشورهای برزیل، روسیه، آمریکا،ماداگاسکار، برمه، ایتالیا، آفریقای جنوبی و شرقی، مکزیک و شیلی اشاره کرد. شفافیت: شفاف تا کدر 7.5-7: سختی مو 3.32-3: وزن مخصوص 1.77-1.60:...

خواندن مقاله